Helena Wanda Błażusiak-Pawlik

---

Życiorys

Helena Wanda Błażusiak-Pawlik urodziła się w rodzinie o silnych wartościach patriotycznych i katolickich. Była córką Stanisława Błażusiaka, hitlerowskiego żołnierza ps. „Pik”, oraz Zofii z domu Hurkała. W społeczności, w której się wychowała, istotne było poczucie tożsamości narodowej. Helena miała czterech braci i sióstr: Stanisława Franciszka, znanego jako Franciszek, Józefa, Michała i Janinę. Po zakończeniu edukacji w szkole podstawowej w Szczawnicy, posługiwała się również pomocą rodzicom w codziennych obowiązkach.

Konspiracja

Podczas wybuchu II wojny światowej rodzina Błażusiaków była w Szczawnicy. Już od jesieni 1939 roku, ojciec Heleny i jej starszy brat, byli zaangażowani jako przewodnicy w konspiracyjnej komórce Służby Zwycięstwu Polski. Organizowali transport żołnierzy Wojska Polskiego, którzy po wojnie obronnej 1939 r. uciekali do Szczawnicy. Uchodźcy znajdowali schronienie w ich domu oraz w domach sąsiadów, czekając na kuriera, który prowadził ich przez Słowację do Węgier. Helena Błażusiak, pomimo młodego wieku, od samego początku była zaangażowana w konspirację, właściwie nie tylko wspierając zakwaterowanie uchodźców, ale także pomagając w rozmaitych działaniach, do których była przez ojca delegowana, mimo braku formalnej przysięgi na AK. Zyskała przydomek „córka Pika”.

Aresztowanie

W maju 1944 roku Helena została zaprzysiężona przez Komendanta Placówki ZWZ-AK „Sieć I” Szczawnica, por. dr. Adama Czartoryskiego, przyjmując nowe imię „Lena”. W schronisku na Lubaniu, które stało się punktem kontaktowym dla oddziałów partyzanckich, wspierała doktora Artura Wernera, prowadzącego szpital polowy. 27 lipca 1944 r. miało miejsce powstanie szczawnickie, będące częścią akcji „Burza”, które doprowadziło do konieczności ukrycia się jej rodziny w lasach. Helena, jako „Lena”, znalazła schronienie w schronisku i była odpowiedzialna za przygotowywanie jedzenia oraz opiekę nad rannymi. Jednakże, po donosie, 25 września 1944 r. doszło do aresztowania, w wyniku którego niektórzy partyzanci uciekli, a inni zostali zastrzelone. Helena, po aresztowaniu, została przewieziona do aresztu śledczego w Nowym Targu.

Modlitwa

W brutalnych warunkach katowni „Palace” w Zakopanem Helena była poddawana przesłuchaniom, podczas których torturowano ją, w wyniku czego straciła wszystkie zęby. Mimo okropnych cierpień, nie zdradziła nikogo. W jednym z dramatycznych momentów, przy pomocy wybitku zęba, wyryła w więziennej celi modlitwę:

„Mamo, nie płacz, nie. Niebios Przeczysta Królowo, Ty zawsze wspieraj mnie. Zdrowaś Mario, Łaskiś Pełna Zakopane Palace, cela nr 3, ściana nr 3. Błażusiakówna Helena Wanda, lat 18, siedzi od 25 września 44.”

Niestety, napis ten został zniszczony w czasie remontu w latach dziewięćdziesiątych XX wieku.

Ucieczka

Pod koniec listopada 1944 r. Helenę, wraz z innymi więźniami, wywieziono pod eskortą na stację kolejową. W drodze do obozu koncentracyjnego doszło do strzelaniny, co wykorzystali partyzanci, którzy pomogli im uciec. Helena, przeżywając dramatyczną noc, dotarła pieszo do Nowego Targu, a stamtąd udała się do Dębna, gdzie rozgrywały się prace przy wykopach. Dzięki pomocy kobiet, zdołała znaleźć się w lesie, a następnie dotarła do dziadków w Szczawnicy. Po pewnym czasie, z powodu dolegliwości zdrowotnych, trafiła do szpitala, gdzie cudem uniknęła ataku powietrznego, będąc jedyną, która nie została ewakuowana do schronu.

Po wojnie

Po II wojnie światowej Stanisław Błażusiak postanowił, że rodzina powinna się ujawnić, co skutkowało ich aresztowaniami. Po zwolnieniu, Helena przeniosła się do Wadowic, gdzie kształciła się w szkole handlowej i technikum. Wkrótce wyszła za mąż za Romana Pawlika i rozpoczęła pracę jako księgowa w Miejskim Handlu Detalicznego. Niestety, z powodów ideologicznych została zwolniona i na jej opinię wpływ miała przynależność rodziny do AK, co zostało później poprawione dzięki interwencji ojca. W 1951 roku Helena zaczęła pracować w KUM „Bumar” Łabędy, uczestnicząc w zakładaniu „Solidarności” w Wadowicach. Po przejściu na emeryturę w lutym 1982 r., samotnie zajmowała się pięciorgiem dzieci: Bogumiłą, Marią, Magdaleną, Iwoną i Przemysławem. Zmarła 25 lipca 1999 roku, a po jej śmierci przyznano jej status członka Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej oraz Byłych Więźniów Politycznych.

Upamiętnienie

Henryk Mikołaj Górecki, zainspirowany słowami modlitwy, które zostały wyryte przez Helenę Błażusiakównę w kwietniu 1976 roku, zdecydował się na ich wykorzystanie w partii wokalnej drugiej części III Symfonii op. 36 – „Symfonii pieśni żałosnych”. Zachęcony przez doktora Wincentego Galicę, kompozytor łączył emocje z głębokim przesłaniem, które nostalgią otuliło wiele serc.

Początkowo utwór nie cieszył się zbyt dużą popularnością w Polsce, jednak w latach 90. XX wieku jego renoma zaczęła rosnąć, zdobywając uznanie na całym świecie. W ten sposób stał się symbolem zarówno żalu, jak i nadziei, łącząc pokolenia w uniwersalnym przesłaniu muzycznym.

---

Oceń: Helena Wanda Błażusiak-Pawlik

---