Willa „Nad Zdrojami” to nie tylko zabytkowy obiekt, ale także ważny punkt na mapie Szczawnicy. Usytuowana przy placu Dietla 9, w pięknym otoczeniu górskich krajobrazów, przyciąga zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Na parterze willi znajduje się pijalnia wód mineralnych, w której można skosztować wód z sześciu źródeł, w tym znanego „Józefiny”. Natomiast na piętrze mieści się przestronna galeria, gdzie organizowane są sezonowe wystawy, prezentujące dorobek lokalnych artystów i rzemieślników.
Historia
Historia leczniczych właściwości źródeł w Szczawnicy sięga początków XIX wieku, kiedy to w 1810 roku przeprowadzono pierwszą analizę wody szczawnickiej. Jedno z odkrytych źródeł, nazwane później „Józefiną”, było wynajmowane przez austriacki rząd od górala Józefa Zachwjej, znanego także jako Józiopanek, który sprzedawał ją w niewielkich ilościach w butelkach.
W 1820 roku Józiopanek zbył źródło Janowi Kutscherze, który zdecydował się na budowę skromnego pawilonu oraz dwóch domków dla kuracjuszy w jego sąsiedztwie. Pawilon był centralnym punktem, w którym znajdowała się studnia otoczona ławeczkami, gdzie można było odpocząć. W 1822 roku po osunięciu ziemi stwierdzono istnienie jeszcze dwóch źródeł w tym rejonie.
Rodzina Szalayów, kupując w 1828 roku źródła oraz zabudowania od Kutschery, nadała im swoje imiona. Zamiast pierwotnego pawilonu w latach 1839–1840 wybudowali nową altanę, opartą na ośmiu kolumnach, ozdobioną półkolistymi arkadami. Ta konstrukcja przetrwała do lat 60. XIX wieku, kiedy to Józef Szalay zainicjował budowę nowego, dwupiętrowego budynku.
Willa, którą zrealizowano w 1863 roku według projektu Józefa Szalaya, była wyjątkowa, z pięknie zdobionym piętrem, które charakteryzowało się misterną snycerką. W latach 70. tego stulecia, w pijalni zainstalowano pierwszą pompę z trzema wylotami, przez które woda była wydobywana i serwowana kuracjuszom.
Rok 1897 przyniósł innowacje również w wyglądzie elewacji, która została wzbogacona o malowidła przedstawiające święte: Kingę oraz Barbarę, patronki górników i zdrojów. Na przełomie lat 1931–1934, Adam Stadnicki przeprowadził kompleksową modernizację pijalni, jednak źródło „Józefina” przestało być funkcjonować w latach 70. XX wieku.
Od 1984 roku cała pijalnia przestała być czynna, a woda była dystrybuowana w pobliskiej kawiarni „Haneczka”. Niestety, w 2002 roku doszło do pożaru, który zmusił do rozbiórki budynku w 2006 roku. W roku 2008 odbudowano go w formie historycznej, ponownie oddając do użytku dla mieszkańców oraz turystów.
W ciągu swojej burzliwej historii, budynek pełnił rolę głównie pijalni wód, gdzie goście mogli skosztować znanych szczawnickich mineralnych źródeł. Czasowo w jego wnętrzach swoją siedzibę miała również Komisja Zdrojowa.
Przypisy
- a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 31.03.2023 r.]
- Węglarz 2011, s. 9.
- Węglarz 2011, s. 17.
- Węglarz 2011, s. 144.
- Węglarz 2011, s. 142–146.
Pozostałe obiekty w kategorii "Wille i dwory":
Willa „Pałac” w Szczawnicy | Willa „Pod Modrzewiami” w Szczawnicy | Willa „Stara Kancelaria” w Szczawnicy | Willa Wanda w Szczawnicy | Wille „Palma” w Szczawnicy | Dworek Gościnny w Szczawnicy | Willa „Alma” w Szczawnicy | Willa „Danusia” w Szczawnicy | Willa „Holenderka” w Szczawnicy | Willa „Pod Bogarodzicą” w Szczawnicy | Willa „Limba” w Szczawnicy | Sanatorium Świerki w Szczawnicy | Willa „Marta” w Szczawnicy | Wille „Szalay” w Szczawnicy | Dwór Szalayów w Szczawnicy | Willa „Szwajcarka Górna” w SzczawnicyOceń: Willa „Nad Zdrojami” w Szczawnicy