Willa „Pałac” w Szczawnicy

Wille i dwory

W Szczawnicy, w malowniczej okolicy powiatu nowotarskiego, znajduje się willa „Pałac”, będąca doskonałym przykładem architektury drugiej połowy XIX wieku. Ten zabytkowy budynek usytuowany jest przy placu Dietla 7, co czyni go nie tylko atrakcyjnym miejscem do odwiedzenia, ale także ważnym elementem lokalnej historii.

Willa ta została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego, co podkreśla jej znaczenie w dziedzictwie kulturowym regionu. Osoby zapoznające się z historią Szczawnicy z pewnością powinny zwrócić uwagę na tę architektoniczną perełkę, która zachwyca swym urokiem oraz bogatą przeszłością.

Historia

W miejscu, gdzie obecnie znajduje się willa, niegdyś stał pierwszy dom zdrojowy w Szczawnicy, znany jako „Dom za potokiem” lub „Pałac za potokiem”. Został on wybudowany w 1827 roku przez Jana Kutscherę, w jego sąsiedztwie przepływał Potok Szczawny, którego naturalny bieg został w późniejszym czasie zmodyfikowany. To właśnie od tej budowli wzięła swoją nazwę obecna willa – „Pałac”.

Po rozbiórce „Pałacu za potokiem” w 1864 roku wzniesiono drewnianą galerię spacerową, która miała służyć kuracjuszom jako miejsce schronienia przed deszczem oraz nadmiernym słońcem. W latach 1864-1866, według projektu Józefa Szalaya, powstała willa „Pałac”. Część budynku należała do samego Józefa Szalaya, natomiast druga połowa przeszła w ręce jego syna, Władysława. Zgodnie z wolą zmarłego, w 1876 roku część po Józefie stała się własnością Akademii Umiejętności, która w 1880 roku nabyła także drugą część budynku.

W ciągu lat, w willi znajdowało się biuro Komisji Zdrojowej, odpowiedzialnej za nadzór nad funkcjonowaniem uzdrowiska. W okresie międzywojennym przeprowadzono istotne zmiany, gdzie główne wejście ulokowano centralnie, a do niego prowadziły trójbiegowe, kamienne schody, które niestety zostały zlikwidowane w 1972 roku. ówczesny właściciel Adam Stadnicki dokonał także przebudowy galerii spacerowej, przekształcając ją w ciąg punktów sprzedażowych, gdzie w jednym z nich otwarto biuro podróży „Orbis”.

Do 1939 roku w „Pałacu” funkcjonował hotel. W 1950 roku uruchomiono restaurację Gminnej Spółdzielni „Zdrojowa”, natomiast od 1971 do 2012 roku w obiekcie tym mieściło się Muzeum Pienińskie im. Józefa Szalaya. W 2012 roku willa została odzyskana przez spadkobierców rodziny Stadnickich, a muzeum przeniosło się do innego obiektu w Szlachtowej.

Architektura

Willa „Pałac” w Szczawnicy to wyjątkowy przykład architektury, w której czystość linii i proporcji mojżna podziwiać. Budynek został wzniesiony z cegły, a jego solidna podmurówka wykonana jest z kamienia łamanego, co nadaje mu trwałość i charakter.

Główna forma willi została zaprojektowana na planie wydłużonego prostokąta, wzbogacona o dwa ryzalita. Korpus oraz południowe skrzydło, które od zachodu jest cofnięte w stosunku do lica ściany, posiada wieżę zegarową, co dodaje mu elegancji. Skrzydło północne ma bardziej złożoną konstrukcję, bowiem jest dwutraktowe znacząco różnicując przestrzeń wewnętrzną.

Ze względu na estetykę, wszystkie ściany willi zostały z obu stron starannie otynkowane. Elewacja frontowa, skierowana na wschód, wyróżnia się dziewięcioosiową kompozycją, na której znajduje się taras spacerowy. Pod tym tarasem ulokowane są punkty sprzedażowe, co czyni to miejsce przyjaznym dla gości.

Skrzydła budynku, otoczone w narożach pilastrami wielkiego porządku, są wysunięte względem głównego korpusu, co podkreśla ich architektoniczną finezję. Przed korpusem rozciąga się mniejszy taras, zabezpieczony metalową balustradą i zadaszony okapem. Na środkowej osi elewacji umieszczono portfenetr, a nad oknami biegnie gzyms, który dodaje elegancji i statyczności całości.

W połaci dachu dominuje mansarda, której kształt uzupełniają lukarny rozmieszczone po obu jej stronach, co wprowadza przyjemne doświetlenie poddasza.

Na parterze, skrzydła budynku są wyposażone w po parze okien, co zapewnia naturalne światło wewnątrz. W północnym skrzydle na piętrze znajduje się taras z żeliwną balustradą, który jest przykryty dachem pulpitowym wspartym na solidnych kolumnach oraz filarach przyściennych. Na wyższej kondygnacji tego skrzydła zauważyć można kolejną parę okien.

Na elewacjach północnej i południowej także przewidziano otwory drzwiowe, co ułatwia dostęp oraz wprowadza oraz dodatkowe zabudowania do wnętrza.

Dachy pokryte są blachą, a korpus willi oraz jej ryzality przykryto dachami dwuspadowymi, natomiast wieża wyposażona jest w czterospadowy dach namiotowy, typowy dla stylu architektonicznego.

W rzeczywistości, powierzchnia użytkowa obiektu wynosi 415 m², a kubatura osiąga 4 350 m³. Dodatkowo, budynek zmodernizowano, instalując nowoczesne systemy: elektryczne oraz wodno-kanalizacyjne, co niewątpliwie podnosi komfort użytkowania tego miejsca.

Oceń: Willa „Pałac” w Szczawnicy

★★★★★
Średnia ocena:4.46 Liczba ocen:25